Cần hoàn thiện tổ chức, hoạt động của Quỹ Bảo vệ môi trường

Quỹ Bảo vệ môi trường (BVMT) Việt Nam là tổ chức tài chính nhà nước được thành lập từ năm 2002 với chức năng tiếp nhận, quản lý và sử dụng các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, các nguồn tài trợ, đóng góp, ủy thác của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước nhằm hỗ trợ tài chính cho các hoạt động BVMT, ứng phó với BĐKH trên phạm vi toàn quốc.

Vai trò của Quỹ BVMT đã và đang tiếp tục được khẳng định, đồng thời từng bước nâng cao nhờ việc đầu tư có hiệu quả, đúng mục đích và tập trung cho các lĩnh vực ưu tiên BVMT, các dự án xử lý ô nhiễm trọng điểm, cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. So sánh cùng kỳ giai đoạn 2011 - 2015, giai đoạn 2016 - 2020 đã có những bước tiến phát triển đáng kể về quy mô và hiệu quả hoạt động.

Tính đến hết năm 2020, đã có 46/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành lập Quỹ BVMT. Theo kết quả hoạt động, các Quỹ BVMT đã bước đầu phát huy được vai trò, tác dụng và hiệu quả trong sự nghiệp Quỹ BVMT, tạo điều kiện để thực hiện xã hội hóa công tác BVMT, giảm áp lực, gánh nặng cho ngân sách nhà nước chi cho hoạt động BVMT. Theo đó, phát triển Quỹ BVMT địa phương là cần thiết, phù hợp với xu thế phát triển của xã hội và đòi hỏi của sự nghiệp BVMT.

Tuy nhiên, Quỹ BVMT chưa được thành lập tại tất cả các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Đối với các Quỹ BVMT cấp tỉnh đã được thành lập và đi vào hoạt động, hiện còn nhiều khó khăn vướng mắc về mô hình tổ chức, cơ chế hoạt động, nguồn vốn hoạt động..., dẫn đến hiệu quả chưa cao. Một trong những nguyên nhân chủ yếu là do chưa có hành lang pháp lý hướng dẫn chung về tổ chức và hoạt động cho Quỹ BVMT cấp tỉnh; chưa thống nhất, thiếu đồng bộ trong các văn bản hiện hành quy định liên quan đến tổ chức và hoạt động của Quỹ BVMT cấp tỉnh, dẫn đến tình trạng mỗi địa phương có cách hiểu khác nhau, vận dụng khác nhau.

Về chức năng, các Quỹ BVMT tại địa phương có chức năng cho vay lãi suất ưu đãi, tài trợ, hỗ trợ lãi suất sau đầu tư cho các hoạt động BVMT và ứng phó với BĐKH không nằm trong kế hoạch ngân sách nhà nước trên phạm vi toàn tỉnh. Một trong những nguyên tắc và mục tiêu của Quỹ là hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận; mục đích hoạt động của Quỹ là nhằm nâng cao chất lượng BVMT, ứng phó BĐKH nhằm phát triển bền vững tại địa bàn các địa phương.

Hiện nay, chưa có quy định khung pháp lý cụ thể, thống nhất về tổ chức và hoạt động đối với Quỹ BVMT quốc gia và các Quỹ BVMT địa phương, nên mô hình tổ chức Quỹ BVMT quốc gia và Quỹ BVMT địa phương rất khác nhau; mối liên hệ giữa Quỹ BVMT quốc gia với các Quỹ BVMT địa phương hiện nay khá rời rạc, chưa tạo được sự liên kết chặt chẽ để tối ưu hóa năng lực mỗi bên trong thực hiện nhiệm vụ, đặc biệt là trong khâu kiểm soát nguồn vốn vay và tài sản thế chấp, dẫn đến chưa phát huy được tối đa vai trò là đầu mối quan trọng trong hệ thống các tổ chức tài chính phục vụ BVMT và ứng phó BĐKH, phát triển bền vững đất nước.